Γνωρίζετε τι σημαίνει η έκφραση “το τρένο της Καλαμπάκας”;

Η έκφραση “το τρένο της Καλαμπάκας” έμεινε στη μνήμη του πληθυσμού των Γρεβενών και της Κοζάνης ως αναφορά σε ανολοκλήρωτο έργο. Πολλοί που ζητούσαν στην περιοχή κάτι το ανέφικτο όταν ρωτούσαν το “Πότε θα γίνει;” έπαιρναν ως απάντηση το “Όταν περάσει το τρένο της Καλαμπάκας!”

Θελήσαμε να μάθουμε αν ο κόσμος θυμάται ή αν γνωρίζει σήμερα κάτι για το τρένο της Καλαμπάκας. Για να το διερευνήσουμε σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε μία έρευνα με συνέντευξη. Βγήκαμε στους δρόμους την Παρασκευή 3/4/2015 και ρωτήσαμε συμπολίτες μας σχετικά με το τρένο της Καλαμπάκας.

Στον πίνακα 1 δίνονται οι ερωτήσεις που απευθύναμε στους ερωτούμενους καθώς και ο στόχος καθεμίας.

Ερώτηση	Στόχος
Γνωρίζετε τη σημαίνει η έκφραση το “τρένο της Καλαμπάκας”;	Nα διερευνήσουμε αν ο ερωτώμενος γνώριζε ή όχι για το τρένο της Καλαμπάκας.
Πόσο χρονών είστε;	Να διερευνήσουμε αν υπάρχει συσχέτιση γνώση του θέματος με την ηλικία.
Από πού κατάγεστε;	Να διερευνήσουμε αν υπάρχει συσχέτιση γνώση του θέματος με την περιοχή καταγωγής.
Πίνακας 1

Βρήκαμε όσους ρωτήσαμε σε Δημόσιες Υπηρεσίες (Δ.Ε.Η, Δ.Ο.Υ., Ι.Κ.Α), σε καφετέριες και καφενεία, μεταξύ αυτών και το Κ.Α.Π.Η, στη λαϊκή αγορά. Ρωτήσαμε και συμμαθητές μας στο Λύκειο και στο Γυμνάσιο την ώρα του μαθήματος.

Στον πίνακα 2 φαίνεται η κατανομή ηλικιών των ερωτηθέντων.

Ηλικία	Αριθμός ατόμων	Παρατηρήσεις
Μικρότερη από 18	283	Μαθητές
Από 18 μέχρι 35	19
Από 35 μέχρι 50	56
Από 50 μέχρι 65	52
Μεγαλύτερη από 65	82
Πίνακας 2

Οι περισσότεροι ερωτώμενοι κατάγονταν από τα Γρεβενά. Από τα 209 άτομα που ρωτήσαμε εκτός σχολείου τα 187 άτομα, ποσοστό περίπου 84%, ήταν Γρεβενιώτες.

Από τους ενήλικους εκτός σχολείου οι 111, ποσοστό 53%, γνώριζαν για το τρένο της Καλαμπάκας. Οι περισσότεροι ερμήνευαν την έκφραση όπως αποδόθηκε στην αρχή της ενότητας.

Στο σχολείο μας γνώριζαν την έκφραση 23 μαθητές, ποσοστό περίπου 9%, και 9 καθηγητές από τους 16 που βρίσκονταν στα τμήματα που θέσαμε την ερώτηση. Το ποσοστό των καθηγητών που γνωρίζει για το θέμα είναι περίπου 56%.

Συσχετίζοντας τις απαντήσεις με την ηλικία του ερωτώμενου προέκυψαν τα γραφήματα 1 και 2.

Γράφημα 1 Πλήθος ερωτώμενων και πλήθος γνωριζόντων ανά ηλικία

Γράφημα 2 Ποσοστό γνωριζόντων ανά ηλικία

Χάρτης 1

Από αυτά προκύπτουν πως όσο μεγαλύτερος είναι κάποιος τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να γνωρίζει για το τρένο της Καλαμπάκας. Αυτό είναι αναμενόμενο αφού στα έργα της γραμμής δούλεψαν ως εργάτες οι πατεράδες και τα μεγαλύτερα αδέρφια των σημερινών γερόντων κι έτσι αυτοί έχουν την ανάμνηση του έργου.

Στην προσπάθειά μας να ερευνήσουμε τη σχέση της καταγωγής και της γνώσης του θέματος θεωρήσαμε πιθανότερο να γνωρίζει κάποιος για το έργο αν κατάγεται από χωριό στα πέριξ της γραμμής. Ως τέτοια ορίσαμε τα χωριά που βρίσκονται σε μικρή απόσταση από τον Αλιάκμονα, στην κοίτη του οποίου έγιναν τα έργα της γραμμής ή και σε πιο μακρινή απόσταση αρκεί να διαβαίνουν τον Αλιάκμονα για να έρθουν στα Γρεβενά, όπως περίπου χωρίζει το νομό η κόκκινη γραμμή στο χάρτη 1. Από τους 128 που δήλωσαν το χωριό τους ως τόπο καταγωγής οι 64 πληρούσαν τα παραπάνω κριτήρια.

Συσχετίζοντας τις απαντήσεις με τον τόπο της καταγωγής προέκυψαν τα γραφήματα 3 και 4.

Γράφημα 3 Πλήθος ερωτώμενων και πλήθος γνωριζόντων ανά τόπο καταγωγής

Γράφημα 4 Ποσοστό γνωριζόντων ανά τόπο καταγωγής

Από αυτά προκύπτουν ότι οι κάτοικοι των περιοχών που σχετίζονται με την κοίτη του Αλιάκμονα γνωρίζουν για το έργο σε μεγαλύτερα ποσοστά απ’ ότι όσοι είναι πιο απομακρυσμένοι. Το εύρημα είναι αναμενόμενο γιατί οι περισσότεροι από προγόνους αυτών δούλεψαν στην γραμμή. Επιπλέον πολλοί από τους σημερινούς κατοίκους των κοντινών χωριών γνωρίζουν, λόγω αγροτικών και κυνηγετικών δραστηριοτήτων, πολλές από τις θέσεις των τεχνικών έργων που έχουν απομείνει. 

Ως ειδικές περιπτώσεις μελέτης εξετάσαμε τους συμμαθητές και τους καθηγητές μας.

Γράφημα 5 Περίπτωση μελέτης 1 – οι μαθητές

Γράφημα 6 Περίπτωση μελέτης 2– οι καθηγητές

Η έρευνα μας έδειξε πως οι συμμαθητές μας δεν γνωρίζουν για το έργο σε ποσοστό 91% (γράφημα 5). Μάλιστα το ποσοστό αυτών που γνωρίζουν είναι μικρότερο από το ποσοστό της ομάδας των νέων ενήλικων, επιβεβαιώνοντας το πρώτο μας συμπέρασμα.

Τους καθηγητές δεν τους ρωτήσαμε για την ηλικία τους και την καταγωγή τους. Βρήκαμε πως το 56% των καθηγητών γνωρίζουν για το έργο (γράφημα 6). Το ποσοστό συμβαδίζει μ’ αυτό που βρήκαμε για τους ενήλικους, έχοντας την επιφύλαξη του μικρού δείγματος. Μάλιστα το ποσοστό αυτών είναι σχεδόν ίδιο με το αντίστοιχο των ενήλικων από 50 έως 65 χρονών. Η ηλικία των καθηγητών (από 30 μέχρι 60 περίπου ετών), ο τόπος καταγωγής τους (οι περισσότεροι είναι από τα Γρεβενά, τα Τρίκαλα και την Κοζάνη) αλλά και η ιδιαιτερότητα τους ως ομάδα εξηγεί το λίγο μεγαλύτερο ποσοστό όσων γνωρίζουν για το έργο σε σχέση με την ηλιακή ομάδα των 35 – 50 του δείγματός μας.

Υ.Γ. “Που να σε πατήσει το τρένο της Καλαμπάκας”

Κατά την συμπλήρωση του ερωτηματολόγιου πολλοί, ηλικιωμένοι κυρίως, απάντησαν λέγοντας πως γνωρίζουν την έκφραση “να σε πατήσει το τρένο της Καλαμπάκας”, ως ευχή/κατάρα όταν ήθελαν οι γεροντότεροι να μαλώσουν και ν’ αποπάρουν τα μικρά παιδιά.